امروزه سواد سلامت به عنوان یک شاخص مهم و حیاتی در نتایج و هزینه های مراقبت های بهداشتی شناخته شده و لازمه نظام مراقبت های بهداشتی، داشتن سواد سلامت بالا می باشد. سواد سلامت به طور وسیعی به عنوان یک تعیین کننده سلامت و یک اولویت در دستور کار سیاست سلامت همگانی در نظر گرفته می شود. کم بودن سواد سلامت با سطح پایین سلامت، نابرابری های گسترده تر و هزینه های بالاتر نظام سلامت همراه است.سواد سلامت افراد را توانمند می سازد تا نقش فعالی در تغییر محیط ها برای تاثیرگذاری بر سلامت داشته باشند. این مفاهیم وسیع تر سواد سلامت، منعکس دهنده این دیدگاه است که سواد سلامت تنها یک مسوولیت فردی نیست. نظام های سلامت، خدمات و بخش های حرفه ای سلامت باید تسهیلات لازم برای ارتقای سواد سلامت را در سطح وسیع تر جمعیت فراهم آورند.

مقدمه و اهداف: امروزه عدالت یکی از اولویت های اساسی سیاست گذاران بوده و توزیع عادلانه سلامت یکی از نگرانی های آن ها به شمار می آید. چهارچوب بین المللی حقوق بشر حرکت به سوی عدالت در سلامت از طریق توجه به تعیین کننده های اجتماعی سلامت را مورد تاکید خاص قرار داده است. در این پژوهش به منظور شناخت بیش تر مدل های موجود در دنیا در زمینه عوامل اجتماعی موثرموثر بر سلامت 7 چهارچوب پرکاربرد تعیین کننده های سلامت برای شناسایی و بررسی دقیق معرفی شده اند.روش کار: این پژوهش از مطالعه های تطبیقی بوده و محیط پژوهش شامل تمامی مدل های عوامل اجتماعی موثر بر سلامت در دنیا بوده که، 7 مدل با معیار عدالت محوری، تصمیم گیری مبتنی بر شواهد، رویکرد راهبردی و جامع، اهمیت خانواده در سلامت از طریق جست وجوی هدفمند، انتخاب شدند و به صورت دقیق مورد بررسی قرار گرفتند.یافته ها: در این مطالعه، 7 مدل شناسایی شده و از لحاظ سطح مدل، نوع، اساس و حیطه تمرکز مورد بررسی قرار گرفتند.نتیجه گیری: مدل های بسیار متنوعی برای نشان دادن عوامل اجتماعی و در واقع تعیین کننده های سلامت در سراسر دنیا وجود دارد که هر کدام از این مدل ها دارای مزایا و معایبی هستند. این پژوهش می تواند به سیاست گذاران و پژوهشگران در انتخاب مدل برای تحلیل عوامل اجتماعی موثر بر سلامت با توجه به گفتمان حاکم، کمک نماید.

زمینه و هدف: جلوگیری از نابرابری در سلامت نیازمند توجه به تعیین کننده های اجتماعی سلامت است. امروزه تلاش کشورها برای کاهش نابرابری در سلامت از طریق توجه به این تعیین کننده ها است. توزیع ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ سلامت در کشورهای در حال توسعه یکی از چالش های ﻋﻤﺪه نظام های سلامت اﺳﺖ که منجر به نابرابری در جایگاه اجتماعی و شرایط زندگی افراد می گردد. هدف از این مطالعه تعیین چالش ها و راهکارهای اقدام در زمینه تعیین کننده های اجتماعی نابرابری در سلامت در کشور از دیدگاه خبرگان بود.مواد و روش ها: این پژوهش از نوع پژوهش های کیفی و در گروه مطالعات پدیدارشناسی قرار می گیرد. جامعه پژوهش را 24 نفر از سیاست گذاران و خبرگان در زمینه تعیین کننده های اجتماعی سلامت تشکیل دادند. روش نمونه گیری از نوع هدفمند طبقاتی غیرتصادفی بود. برای جمع آوری داده های کیفی، مصاحبه نیمه ساختارمند انجام شد. برای تحلیل یافته ها، روش تحلیل چارچوبی با نرم افزار Nvivo انجام شد.یافته ها: اکثریت خبرگان اعتقاد داشتند مشکلات اقتصادی مهم ترین چالش موجود در این زمینه است. نبود برنامه ریزی مناسب و درازمدت در کشور در زمینه تعیین کننده های اجتماعی سلامت، ضعف و یا فقدان مسوولیت پذیری اجتماعی در کشور و نبود نظارت، عدم وجود نگرش فردی و سازمانی جامعه نگر و در نهایت رویکرد بالینی و عدم توجه به عوامل محیطی؛ مهم ترین دلایل عدم اجرا و توفیق رویکرد تعیین کننده های اجتماعی سلامت در کشور می باشد. راه اندازی سیستم پایش عدالت در سلامت در کشور به منظور ارائه شواهد لازم برای تصمیم گیری و توجیه سیاست گذاران، بازبینی ساختار فعلی دفتر تعیین کننده های اجتماعی سلامت، گسترش تحقیقات در این زمینه از مهم ترین راهکارهای موجود است.نتیجه گیری: توجه به تعیین کننده های اجتماعی سلامت موجب ارتقای سطح سلامت در جامعه می گردد. ارتقای همکاری بین بخشی در حوزه سلامت و تاکید بر تعیین کننده های ساختاری و تعیین کننده های اجتماعی نقش مهمی در کاهش نابرابری های در سلامت دارد. ضروری است تا با اتخاذ این رویکرد در سیاست گذاران کشور، سلامت در همه سیاست ها جایگاه خویش را پیدا نماید.

زمینه و هدف سبک زندگی سالم یکی از معیارهای عمده ی تعیین کننده سلامت است. پدیده سالمندی از مسایل اصلی جمعیتی، اجتماعی، اقتصادی و پزشکی است. آگاهی از عوامل مرتبط با سبک زندگی سالمندان می تواند در برنامه ریزی ارتقای سلامت آنان موثر باشد. این مطالعه باهدف تعیین نقش عوامل اجتماعی موثر بر سلامت در سبک زندگی سالمندان انجام گردید. مواد و روش ها در مطالعه توصیفی مقطعی حاضر، 455 نفر از سالمندان مراجعه کننده به مراکز خدمات جامع سلامت شهر رشت در سال 1399 موردمطالعه قرار گرفتند. نمونه ها به روش تصادفی چند مرحله ای از 38 مرکز و پایگاه بهداشتی انتخاب شدند. تعیین کننده های اجتماعی سلامت و اطلاعات سبک زندگی مربوط به سالمندان توسط پرسشنامه ای روا و پایا جمع آوری و پس از ورود به نرم افزار SPSS نسخه 22 با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تجزیه تحلیل گردید. یافته ها میانگین نمره سبک زندگی سالمندان 15/69±,105/66 بود. بیشترین میانگین نمره مربوط به حیطه پیشگیری 4/96±, 34/69 و کمترین نمره درحیطه فعالیت بدنی 1/36±, 3/15 بوده است. از بین تعیین کننده های اجتماعی سلامت بررسی شده، وضعیت تاهل، شغل، میزان درآمد و تحصیلات از مهمترین عوامل موثر بر سبک زندگی سالم بودند. بین میانگین نمره سبک زندگی با تحصیلات (0/223= r)، درآمد (0/196= r) و شغل (0/101= r) همبستگی دیده شد. نتیجه گیری برای ارتقای فعالیت فیزیکی و مدیریت استرس در سالمندان که منجر به ارتقای سبک زندگی سالم در آنها خواهد شد، توجه به عوامل اجتماعی تعیین کننده سلامت موثر بر سبک زندگی به دست آمده از این مطالعه می تواند راهکاری مفید و موثر باشد

سلامت اجتماعی می تواند به عنوان ارزیابی افراد از روابط اجتماعی شان، چگونگی واکنش دیگران به آن ها و چگونگی تعامل آن ها با نهاد های اجتماعی و اجتماع تعریف گردد. از سوی دیگر، کلان شهر ها با انبوهی از مشکلات و مسایل اجتماعی مرتبط با سلامت اجتماعی روبرو هستند که نیازمند توجه بیشتر به این موضوع است. با توجه به اهمیت روزافزون موضوع سلامت اجتماعی، پژوهش حاضر درصدد است ضمن بررسی این موضوع مهم، اقدام به واکاوی تعیین کننده های اجتماعی موثر بر سلامت اجتماعی نماید. این پژوهش در بین 400 نفر از شهروندان ساکن در منطقه 12 تهران انجام شد و برای تبیین نظری موضوع از دیدگاه نظری«کوری کییز و شاپیرو» استفاده شد. در بخش روش نیز با استفاده از روش پیمایش و ابزار سنجش پرسشنامه و روش نمونه گیری خوشه ای اقدام به تکمیل پرسشنامه گردید. نتایج نشان داد که چهار متغیر حمایت اجتماعی، کیفیت زندگی، امنیت اجتماعی و پایگاه اجتماعی-اقتصادی همگی با متغیر وابسته سلامت اجتماعی (در جایگاه متغیر وابسته) رابطه دارند و متغیر های مستقل برشمرده شده قادر به پیش بینی متغیر سلامت اجتماعی نیز بوده اند. بر این مبنا بیشترین میزان پیش بینی کنندگی مربوط به متغیر حمایت اجتماعی (با ضریب بتای 0.50) و پس از آن به ترتیب مربوط به متغیر های کیفیت زندگی (با ضریب بتای 0.24)، امنیت اجتماعی (با ضریب بتای 0.22) و پایگاه اجتماعی-اقتصادی (با ضریب بتای 0.10) بوده است. مهم ترین نتیجه تحقیق حاضر این است که مهم ترین نتیجه ای که می توان از پژوهش حاضر گرفت این است که سلامت اجتماعی بیشتر از آن که ناشی از بهبود شرایط فردی باشد، ناشی از بهبود شرایط اجتماعی است و هر چقدر میزان بهبود و اصلاح شرایط ساختاری جامعه افزایش یابد می توان انتظار داشت که سطح سلامت اجتماعی جامعه هم ارتقا یابد. در واقع، ارتقای سلامت اجتماعی وابستگی زیادی به ارتقای سطح کیفیت زندگی، حمایت اجتماعی، پایگاه اجتماعی-اقتصادی و امنیت اجتماعی دارد.

زمینه و هدف: هدف نظام سلامت ایران، ارتقای سلامت معنوی جامعه با توجه به تعیین کننده های اجتماعی سلامت است. هدف مطالعه ارائه خلاصه سیاستی تعدیل تعیین کننده های اجتماعی سلامت معنوی جامعه بود. روش: مطالعه کیفی دو مرحله ای شامل: 1-آینده پژوهی اسلامی مبنی بر مدل منطقی و همکاران طی مراحل: 1) تحلیلی: مرور غیر سیستماتیک شواهد با دستورالعمل PRISMA و تحلیل با مدل آنالیز مفهومی واکر و آوانت؛ 2) تفسیری: مبتنی بر نظریه شخصیت معنوی و نظریه آسیب شناسی مدل قلب سلیم؛ 3) شهودی: تحلیل محتوایی مصاحبه با 25 نفر از خبرگان ملی 2- مطالعه مبتنی بر نظریه پردازی داده بنیاد با روش سیستماتیک اشتراوس و کوربین و کدگذاری سه مرحله ای (باز، محوری و انتخابی) داده های مصاحبه با 55 نفر از استادان و دانشجویان بودند. یافته ها: چالش­ های سه حوزه: 1) تحقیقاتی: بی توجهی به افتراق پارادایمیک اسلام با مسحیت کاتولیک در تحقیقات سلامت معنوی اسلامی، عدم استفاده دانشگاهیان از شواهد دینی، کمبود نظریه پردازی 2) آموزشی: عدم آموزش سلامت معنوی در دانشگاه­ ها، عدم تربیت استادان منتور معنوی 3) بالینی: بی توجهی به تعیین کننده های اجتماعی سلامت معنوی، فقدان استاندارهای ارائه خدمات سلامت معنوی، عدم سنجش شایستگی مراقبان معنوی، نیازمند: اصلاح عوامل علی بودند (تعدیل شرایط اجتماعی، اصلاح شیوه تربیت معنوی، نظارت بر عملکرد الگوهای اجتماعی) تا شناخت دین، ادراک مثبت از خدا و دلبستگی ایمن به خدا ایجاد شود. نتیجه گیری: اجرای برنامه توانمندسازی خودمراقبتی، اصلاح شیوه تربیت معنوی، تمرکز بر آموزش الگو محور در مراکز آموزشی، سیاست گذاری تعمیق معنویت در جامعه، راهبردهای اصلی حکمرانی مشفقانه معنوی نظام سلامت جهت ارتقای سلامت معنوی جامعه هستند.

سلامت (Health) یک کالای عمومی (Public good) است [1] و به صورت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی تعریف می شود [2]. سلامتی نه تنها به رفاه جسمی فرد دلالت دارد، بلکه به رفاه اجتماعی، عاطفی، روحی و فرهنگی کل جامعه نیز تمرکز دارد [3]. استقرار سیستم های ارائه کننده خدمات سلامتی و ارائه مراقبت های مناسب، به هنگام و کافی، جزو ضروریاتی هستند که تامین کننده سلامت انسان ها بوده، عمدتا توسط دولت ها انجام می شود. از طرفی، افراد جامعه به طور سنتی برای رفع مشکلات سلامتی خود به بخش سلامت نگاه می کنند. اما به نظر می رسد حتی ارائه بهترین مراقبت ها به تنهائی کافی نیستند [4]. توزیع عادلانه خدمات سلامت بین آحاد مردم را نیز می توان یکی از اهداف والای نظام های سلامت و تاثیرگذار بر سلامت مردم برشمرد.